Oorontstekingen bij kinderen

Aandoeningen aan de bovenste luchtwegen (neus, keel en oren) zijn een veel voorkomende reden om met jonge kinderen naar de dokter te gaan, zeker tijdens hun eerste levensjaar en wanneer ze voor het eerst naar school gaan.

Het is sowieso een periode van loopneuzen, zonder dat de kindjes daarom echt ziek zijn. Meestal gaat het gewoon om een simpele verkoudheid. Toch kan ook een verkoudheid al aanleiding geven tot koorts, zeker bij zuigelingen, en dan wordt vaak een dokter geraadpleegd.

De complicatie die het meest optreedt bij verkouden kinderen, is een acute ontsteking van het middenoor. Verder in dit artikel leggen we uit hoe zo’n ontsteking ontstaat.

Eerst geven we een woordje uitleg over de anatomie van het oor. Het oor bestaat uit drie delen. Het buitenste, zichtbare gedeelte, wordt de oorschelp genoemd. Trillingen in de lucht en geluidsgolven worden opgevangen met de oorschelp en via de uitwendige gehoorgang doorgegeven naar het trommelvlies.

De buis van Eustachius zorgt ervoor dat de luchtdruk voor en achter het trommelvlies hetzelfde is. Daarnaast zorgt ze er ook voor dat er lucht kan passeren tot aan het middenoor. Bij elke slikbeweging wordt de druk aan beide zijden van het trommelvlies terug in evenwicht gebracht. De trommelholte, de kleine holte in het oor met de gehoorbeentjes, vormt het tweede gedeelte van ons oor, namelijk het middenoor. De belangrijkste functie van het middenoor is het doorgeven van de geluiden naar het gehoorscentrum (slakkenhuis). Het binnenoor bestaat dan weer uit het slakkenhuis en het vestibulum, die samen het evenwichtsorgaan vormen.

Zo, daarmee hebben we genoeg informatie om terug te keren naar ons hoofdonderwerp: de oorontsteking. Zolang de buis van Eustachius vlot doordringbaar blijft, is er niets aan de hand. Wanneer een kind verkouden is, kan de buis van Eustachius verstopt raken, waardoor de lucht moeilijker tot in het middenoor geraakt. Afscheiding stapelt zich dan op achter het trommelvlies, wat aanleiding kan geven tot een ontsteking van het middenoor. Het trommelvlies kan bol komen te staan. De situatie kan spontaan genezen. Maar het kan ook gebeuren dat de situatie maanden of zelfs langer aanhoudt, wat het gehoor van jonge kinderen kan aantasten. En dat heeft dan weer gevolgen voor hun taalontwikkeling. Als het middenoor ontstoken is, kunnen het trommelvlies en de gehoorbeentjes het geluid niet meer optimaal doorgeven. Het is dus belangrijk om een arts te raadplegen als je steeds moet herhalen wat je zegt tegen je kind, of als je kind afwezig of in zichzelf gekeerd lijkt, zelfs als het geen koorts of pijn heeft. De behandeling bestaat erin de neusholte vrij te maken door medicijnen en neusdruppels en/of door te aërosollen. Als de neusamandel te groot is en de buis van Eustachius hindert, dan kan die weggesneden worden. Meestal gebeurt dit rond de leeftijd van 3 of 4 jaar. In bepaalde gevallen wordt een buisje door het trommelvlies geplaatst waardoor het middenoor verlucht wordt en het opgestapelde vocht afgevoerd wordt. Deze drains verdwijnen na een aantal maanden vanzelf.

Een chronische ontsteking van het middenoor kan zonder al te ernstige symptomen verlopen. Niets is echter minder waar voor een acute oorontsteking. Die gaat steeds gepaard met koorts en pijn. Dit veroorzaakt soms de nodige traantjes, zeker bij zuigelingen. Daarnaast kan er sprake zijn van hoofdpijn en keelpijn, en zelfs van spijsverteringsproblemen. Dankzij een klein instrument, de otoscoop, kan de arts het trommelvlies inspecteren. Soms ziet het trommelvlies gewoon rood. Eventueel kunnen er ook blaasjes ontstaan. Een virus is dan meestal de boosdoener. In dat geval zal een pijnstillende siroop voorgeschreven worden om de symptomen te verlichten.  

Het trommelvlies kan ook geelachtig en/of rood zien, of bol staan door het pus in het middenoor. Het gaat dan om een acute purulente otitis media. Meestal wordt dan antibiotica voorgeschreven. Oordruppels moeten dan absoluut vermeden worden, tenzij je arts dit aanraadt. Oordruppels kunnen namelijk gevaarlijk zijn als het trommelvlies zou openen. Het trommelvlies kan effectief spontaan scheuren door de druk van de infectie. En anders kan het aangewezen zijn een kleine incisie te maken, zodat de purulente secreties naar buiten kunnen, zeker als het kindje veel pijn heeft of als zijn algemene gezondheidstoestand achteruitgaat.

Acute middenoorontsteking kan steeds terugkomen, en evolueert vaak naar een chronische middenoorontsteking. Prematuur geboren kindjes lopen het grootste risico om te hervallen. Daarnaast is het risico ook groot voor kindjes uit gezinnen met allergieën en kindjes die passief meeroken. Ook gastro-oesofageale reflux, hypertrofie van de neusamandelen, oorontsteking op zeer jonge leeftijd, verblijf in een kinderopvang (crèche) doen de kans op hervallen toenemen. 

Moedermelk zou beschermend werken. Door kinderen vroeg te leren snuiten en met een goede neushygiëne kan bovendien de verspreiding van microben beperkt worden in geval van rhinofaryngitis.

Om af te sluiten, nog een woordje over 'otitis externa', een aandoening die zowel volwassenen als kinderen kan treffen. Deze ontsteking van de huid van de gehoorgang wordt meestal veroorzaakt door verkeerd gebruik van oorstokjes of andere voorwerpen, of door het baden in water van matige kwaliteit. Het gaat eerder om een dermatologisch probleem. Het trommelvlies is in de meeste gevallen niet aangetast. Deze aandoening wordt meestal lokaal behandeld, maar soms zijn pijnstillers en ontstekingsremmers noodzakelijk. In zeldzame gevallen moet zelfs een beroep worden gedaan op antibiotica.

Zoals je ziet slaat de term 'oorontsteking' op heel uiteenlopende medische gevallen, gaande van een eenvoudig huidprobleem tot een ernstige infectie die het gehoor van een jonge patiënt kan aantasten.