Verluchten houdt je gezond !

Een eerste oorzaak van vervuiling is het bouwwerk zelf. Tal van plastics, rubbers, spaanplaten en verven geven vluchtige organische stoffen vrij die de neus, keel en ogen kunnen irriteren. Zij kunnen aanleiding geven tot duizeligheid, hartkloppingen, misselijkheid en concentratiestoornissen en zij kunnen astma verergeren. Langdurige blootstelling kan trouwens leiden tot het zogenaamde organisch psychosyndroom, ook gekend als de ‘schildersziekte’. Bij nieuwbouw of verbouwingswerken is het dus nodig om voldoende te verluchten, wat trouwens ook het drogen van de woning zal bevorderen.

Bij oudere woningen en zeker bij verbouwingen ervan dient opgelet te worden voor asbest. Verwijderen van oude niet nader omschreven platen gebeurt liefst door een gespecialiseerde firma en alleszins niet door iemand zonder een degelijke kennis van het bouwbedrijf. De asbestvezels die kunnen vrijkomen zijn immers uiterst schadelijk, niet zozeer omdat zij asbestose kunnen veroorzaken, maar vooral voor het gevaar op longvlies- en buikvlieskanker, tot veertig jaar na de blootstelling, en op longkanker. Het risico op longkanker stijgt bovendien zeer sterk bij rokers. Wie in contact komt met asbest stopt dus best met roken. Wie er niet mee in contact komt trouwens ook.

Een specifiek risico is de aanwezigheid van radon, een radioactief gas dat gevormd wordt door het verval van uranium dat in kleine concentraties voorkomt in rotsige ondergrond en ook in bouwmaterialen op basis van natuursteen. Dit geurloze en kleurloze gas kan bij inademing leiden tot longkanker, en dit des te meer bij rokers en passieve rokers. Dit risico is beter bekend in Wallonië dan in Vlaanderen, dank zij de preventiecampagnes gezien de vele rotsbodems daar. Hoe dan ook is verluchten hierbij de eerste preventie.

Heel wat luchtvervuiling wordt ook actief veroorzaakt door de bewoners zelf: parfums allerhande, luchtverfrissers(!), schoonmaakmiddelen, bestrijdingsmiddelen en natuurlijk de eventuele lijm, verf en vernis zorgen voor een steeds wisselend amalgaam van organische stoffen die rechtstreeks kunnen irriteren of waartegen allergieën kunnen optreden.

Allergieën kunnen ook worden veroorzaakt door bloemen en planten, door huisdieren zoals honden en katten maar ook door vogels en zelfs door het droge voeder van de goudvis. De mate waarin dit een probleem zal zijn van luchtvervuiling zal dan afhangen van de manier waarop de woning onderhouden wordt, en ook van de ernst van de allergie. Daarnaast kunnen vogels drager zijn van specifieke bacteriën (Chlamydia psittaci, oorzaak van de papegaaien- of duivenziekte) die de bewoners niet alleen kunnen besmetten door rechtstreeks contact maar ook door de lucht.

Een welbekende pest is de huisstofmijt die zich overal nestelt waar het knus is, in bed, in de zetels, onder de kussens en de tapijten, om er te gedijen in een vochtige, donkere en warme omgeving. De allergie aan hun uitwerpselen is wijdverbreid en kan vooral voor astmapatiënten een ware beproeving zijn. De strijd tegen dit kleine ondier vergt heel wat inspanningen, en zeker de slaapkamer verdient daarbij de volle aandacht: zoveel mogelijk verluchten en verlichten, de matras stofzuigen, nat poetsen, zo min mogelijk verwarmen, knuffels, boeken, kussens en tapijten achterwege laten…

Roken werd al genoemd als risicofactor bij vervuiling van de binnenlucht door radon en asbest. Roken is echter zelf een belangrijke bron van luchtvervuiling binnenshuis, het leidt immers tot het zogenaamde passieve roken waarvan de effecten op bijvoorbeeld luchtweginfecties, wiegendood en longkanker bewezen zijn. De preventie is natuurlijk eenvoudig: rook nooit binnen, en laat niet toe dat iemand binnen rookt. En nog beter, stop met roken, maar dat had je al begrepen.

Koken met alles erop en eraan is een bijna feestelijke bedoening, maar niet voor de binnenlucht. Kook dus zoveel mogelijk met een deksel op de pannen en zet de dampkap aan. Er komt hierbij wel verse en dus gewoonlijk koude lucht naar binnen, maar deze verwarmen kost minder energie dan het op temperatuur houden van de binnenlucht wanneer u de waterdamp binnen houdt. Ingeval van een gasfornuis voegt zich daarbij natuurlijk ook de afvoer van het koolstofdioxide en het voorkomen van de vorming van koolmonoxide.

Een ramp voor de kwaliteit van de binnenlucht is het gebruik van verwarmingstoestellen, fornuizen of geisers op gas of kerosine, maar zonder rookafvoer. Er past hierbij maar één goede raad: weg ermee! Ieder jaar vallen er immers doden te betreuren, want er moeten zoveel voorzorgen genomen worden bij het gebruik van die toestellen dat het gevaar op een koolmonoxidevergiftiging steeds om de hoek loert. Bovendien zijn zij nooit een structurele oplossing, dus als er (voorlopig) geen rookafvoer kan voorzien worden, ga dan over op elektriciteit.

Schimmels zijn een probleem in veel oude, maar ook nieuwe woningen. Zij kunnen allergische reacties opwekken, maar soms ook, en dan vooral bij al verzwakte personen, kwalijke infecties veroorzaken. Zij kunnen plaatselijk verwijderd worden met een allesreiniger en wat bleekwater, maar meestal zal dit geen definitieve oplossing zijn. Gewoonlijk wijst hun verschijnen op een structureel vochtprobleem: een koudebrug, waterinsijpeling of opstijgend grondwater. Soms wordt men ook geconfronteerd met onwaarschijnlijke architecturale missers, zoals een keuken zonder verluchting? Het spreekt vanzelf dat hier een vakman moet aangesproken worden.

Dit brengt ons dan naadloos terug tot een zeer belangrijk element van onze binnenlucht, namelijk de vochtigheidsgraad. Deze kan te laag zijn en daardoor problemen stellen. In onze contreien zal dat echter vooral het geval zijn bij airconditioning die niet correct is afgesteld. Het spreekt vanzelf dat de gebruiksaanwijzing dient gevolgd en dat een regelmatig onderhoud door een vakman onontbeerlijk is, ook al om niet via dit systeem de eventueel aanwezige bacteriën en virussen vlotter te verspreiden…

Veel vaker is echter de vochtigheidsgraad te hoog. Koken, de vaat, wassen, drogen, strijken, veel huishoudelijk werk produceert waterdamp. Bloemen en planten zorgen voor verdamping, en ook de personen en huisdieren in huis produceren waterdamp, naast koolstofdioxide. Bovendien verbruiken zij natuurlijk zuurstof. De vochtige lucht is moeilijker te verwarmen en kan tot vochtproblemen leiden door condensatie terwijl een tekort aan zuurstof en een teveel aan koolstofdioxide hoofdpijn, vermoeidheid en concentratiestoornissen kunnen veroorzaken. De oplossing hiervoor is eerst en vooral ventilatie. In de tochtige huizen van weleer stelde dit minder een probleem, maar de hedendaagse luchtdichte nieuwbouw kan niet zonder. Het eenvoudigste systeem bestaat dan bijvoorbeeld uit ventilatieroosters boven de ramen. Hierlangs wordt de vervuilde binnenlucht afgevoerd en vervangen door zuurstofrijke buitenlucht. Deze roosters werken natuurlijk alleen wanneer zij open staan. Het is geen goed idee, ze allemaal af te sluiten, zelfs niet om de energiefactuur te drukken.

Soms worden deze roosters gecombineerd met een mechanische afzuiging in de natte ruimtes, keuken, badkamer en toilet. Het gaat hierbij evenmin op, de (meeste) ventilatieroosters te sluiten om dan de afzuiginstallatie hoger te zetten. Om een correct binnenklimaat te scheppen wordt dan gewoon meer verbruikt doordat de weerstand op het systeem verhoogd werd. Het ideaal is natuurlijk een systeem met warmterecuperatie dat automatisch en zonder warmteverlies zorgt voor een ideaal binnenklimaat.

Daarnaast is het soms nodig te verluchten: kortstondig, tien tot twintig minuten ramen of deuren openzetten. Dit is nodig wanneer de ventilatie niet kan volstaan, zoals bij verven, bij nieuwe meubelen, bij roken binnenshuis of bij een talrijk gezelschap. Dit gaat wel gepaard met warmteverlies en gebeurt liefst wanneer de buitenlucht het minst vervuild is, dus niet via een raam dat uitgeeft op een drukke straat tijdens de spits.

Wij moeten dus besluiten dat, behalve in geval van een ramp, wij ons niet in huis kunnen verschuilen voor de lucht van slechte kwaliteit buiten, want een eerste vereiste voor goede lucht binnen, is goede lucht buiten…